Phần làm văn nghị luận xã hội là dạng đề thi không còn xa lạ nữa với các em học sinh trong đề thi tuyển sinh, THPT quốc gia những năm gần đây. Dạng đề thi này kiểm tra tư duy, kỹ năng và vốn sống, vốn hiểu biết của thí sinh về các vấn đề của đời sống xã hội nói chung và nhằm giáo dục nhân cách, tư tưởng, lối sống cho thế hệ trẻ. Sự thay đổi về khâu ra đề này đã mang đến một câu hỏi khá thú vị để các thí sinh có quyền được nói lên những suy nghĩ của mình về cuộc sống, về những tâm tư, tình cảm của mình thông qua một bài văn nghị luận.

Đây là một câu hỏi dạng đề mở, nếu biết cách làm thì dễ ăn điểm, chiếm 30% tổng số điểm trong toàn bài thi của thí sinh. Đã nhiều năm làm quen với dạng đề thi này nhưng nó vẫn còn khó đối với nhiều học sinh, nhất là những em lười suy nghĩ, vốn sống của các em chưa nhiều, ngôn ngữ diễn đạt còn hạn chế, khi làm bài thì viết một cách tư do, không có lập luận, luận điểm rõ ràng. Sau đây là những gợi ý cho các em để có thể tự tin viết tốt phần câu hỏi dạng đề nghị luận xã hội mà không sợ lạc đề hay thiếu ý.

1. Đọc kỹ đề: Đầu tiên là phải đọc thật kỹ đề để phân biệt được dạng bài nghị luận về một tư tưởng đạo lý hay hiện tượng đời sống trong xã hội và sau đó gạch chân dưới những từ, cụm từ quan trọng để xác định nội dung, các luận điểm chính, giới hạn, tư liệu và các thao tác lập luận cho bài làm.

2. Lập dàn ý: Đây là bước vô cùng quan trọng cho bài làm, các em không nên vội vàng bỏ qua bước này vì trong quá trình làm, nhiều em chủ quan vì đã rất thuộc nhưng khi viết thì vẫn quên ý, thiếu ý thì sẽ mất điểm. Phần này các em chỉ vạch ý chính và các luận điểm, luận cứ cần thiết bài làm có tính liên kết, không lan man, dài dòng, đúng hướng.

3. Phần mở bài: Các em nên chọn cách mở bài gián tiếp nhưng phải ngắn gọn, phải dẫn dắt được vấn đề, nêu và nhận định được vấn đề cần bàn luận là như thế nào. Nhiều em học em học sinh làm qua loa phần mở bài, chỉ tập trung vào phần thân và kết bài thì đây là quan niệm sai lầm vì mở bài là ấn tượng đầu tiên để “lấy lòng” và gây thiện cảm, ấn tượng với giám khảo chấm bài.

4. Dẫn chứng phải phù hợp: Không lấy những dẫn chứng chung chung mà lấy dẫn chứng cụ thể, tiêu biểu, nổi bật mà ai cũng có thể biết. Dẫn chứng phải có tính thực tế và thuyết phục nên lấy dẫn chứng từ báo, đài, ti – vi…những kênh thông tin đại chúng thì bài làm sẽ chặt chẽ, xác thực hơn.

5. Phần bàn luận, đánh giá: Đây là phần rất quan trọng, là điểm nhấn để thể hiện sự hiểu biết, vốn sống của người làm bài nên các em phải lật ngược vấn đề, chỉ ra mặt trái của vấn đề đang bàn luận thì bài làm sẽ có tính chiều sâu. Phần này các em cũng nên thêm dẫn chứng để bài viết thêm logich, thuyết phục.

6. Lập luận chặt chẽ, lời văn cô đọng, hàm súc: Lời văn, câu văn, đoạn văn viết phải cô đúc, ngắn gọn, lập luận phải chặt chẽ. Cảm xúc trong sáng, lành mạnh. Khi viết phải tuân theo dàn ý đã vạch sẵn để đảm bảo tính mạch lạc. Giữa các luận điểm nên có những câu liên kết, chuyển đoạn.

7. Phần kết bài: Đầu tiên là các em phải nhận định, khái quát lại vấn đề đã bàn luận một cách hết sức ngắn gọn. Sau đó là phải rút ra bài học nhận thức và hành động cho bản thân về vấn đề mà các em đang bàn luận.

8. Thời gian và độ dài của bài viết: Khi các em làm bài, muốn điểm cao thì đầu tiên bài làm phải trọn vẹn nên cũng phải kiểm soát được thời gian của bài viết. Các em nên làm phần đọc hiểu khoảng 30 – 35 phút, phần nghị luận xã hội này từ 60 – 65 phút, thời gian còn lại các em dành để làm bài văn nghị luận văn học. Bài viết về nghị luận xã hội 600 từ thì viết khoảng 3 mặt giấy thi là vừa như yêu cầu của đề bài, không viết quá dài dòng, lan man tốn thời gian nếu viết ngắn quá sẽ thiếu ý.

Cuối cùng, qua những kinh nghiệm đã chia sẻ, thầy chúc cho các em ôn tập thật tốt và có một mùa thi thật thành công.