II. ĐIỆP ÂM, ĐIỆP VẦN, ĐIỆP THANH

1. Phân tích tác dụng tạo hình tượng của phép điệp phụ âm đầu trong các câu thơ sau:

"Dưới trăng quyệt đã gọi hè

Đầu tường lửa lựu lập loè đơm bông".

Phụ âm đầu "P" được lặp lại 4 lần, gợi ra những hình tượng bông hoa lựa đỏ trên cành như những đổm lửa lập loè....

"Làn ao lóng lánh ánh trăng loe"

Câu thơ cũng xuất hiện 4 lần phụ âm lần “1". Sự cộng hưởng của 4 lần lại tạo nên hình tượng bóng trăng lấp lánh và phát tán cả không rộng lớn trên mặt ao phản chiếu của mặt nước. Ngoài ra, vần ánh được lặp lại (lánh, ánh) tạo ấn tượng về sự lóng lánh của ánh trăng sử thay từ ánh băng bóng, câu thơ sẽ mất tác dụng gợi tả đó).

2. Đọc bài thơ Thu điếu của Nguyễn Khuyến và đoạn thơ trích trong Tiếng hát sang xuân của Tố Hữu (SGK), phân tích tác dụng hình tượng và sấc thái cảm xúc của vần "eo".

a.Trong bài thơ Thu điếu của Nguyễn Khuyến, vần “eo" là vần chủ (xuất hiện 5 lần trong 8 câu thơ). Điều đó góp phần khắc hoạ hình tượng của mùa thu yên tĩnh, trong trẻo ở làng quê Bắc Bộ, đồng thời cũng lộ một tâm hồn thanh khiết đắm say với thiên nhiên của nhà thơ.

b. Trong đoạn thơ của Tố Hữu, vần ang xuất hiện 7 lần. Đây là vần một nguyên âm rộng và âm tiết thuộc loại nửa mở (kết thúc bằng phụ âm). Vần ang vì vậy gợi cảm giác rộng mở và chuyển động, thích hợp sắc thái miêu tả sự chuyển mùa, từ mùa đông sang mùa xuân, gợi gian mênh mang, rộng mở của bầu trời, của lòng người khi mùa đến.

3. Phân tích các yếu tố từ ngữ, phép lặp cú pháp, nhịp điệu trong các dòng thơ trong bài thơ Tây Tiến của Quang Dũng:

Dốc lên khúc khuỷu, dốc thăm thẳm

Heo hút cồn may súng ngửi trời

Ngàn lên thước cao, ngàn thước xuống

Nhà ai Pha Luông mưa xa khơi.

- Các yếu tố từ ngữ: từ láy (khúc khuỷu, thăm thẳm, heo hút), phép hóa (súng ngửi trời), lặp từ ngữ (dốc lên khúc khuỷu/ dốc thăm tỉ phối hợp lặp và đối (ngàn thước lên cao/ngàn thước xuống).

- Phép lặp cú pháp (câu 1 và câu 2).

- Ngắt nhịp: nhịp ngắn và đối xứng ở ba câu đầu.

- Thanh điệu: 3 câu đầu dùng nhiều thanh trắc xen kẽ thanh bằng, cuối toàn thanh bằng tạo ấn tượng về một viễn cảnh rộng mở ra mắt khi đã trải qua nhiều hiểm trở, khó khăn và đạt đến đỉnh cao.

- Tác dụng: Tất cả các yếu tố trên đã phối hợp tạo dựng khung cảnh hiểm trở của vùng rừng núi và tính chất khốc liệt của cuộc hành quân.

III.TỔNG KẾT

- Phép tu từ tạo nhịp điệu và âm hưởng thường được dùng trong văn nhất là văn chính luận.

Phép tu từ tạo nhịp điệu, điệu thanh thường được dùng trong thơ ca.